Άγιος Ευλάλιος - Προστάτης Ραδιοφωνικού Σταθμού

St Eulalos

Άγιος Ευλάλιος – Σύντομο Συναξάρι

Ο Άγιος Ευλάλιος επίσκοπος Λαμπούσης, σύμφωνα με παλαιά Κυπριακή παράδοση δεν είναι το ίδιο πρόσωπο με τον Άγιο Ευλάλιο επίσκοπο Εδέσσης της Συρίας. Ο δεύτερος ιστορείται ότι μετέφερε το Άγιο Μανδήλιο με την Αχειροποίητο εικόνα του Κυρίου στην Λάμπουσα, στην Ιερά Μονή Αχειροποιήτου, 100 μέτρα περίπου από την οποία βρίσκεται ο Ναός του Αγίου Ευλαλίου Λαμπούσης, στα παράλια του Καραβά της επαρχίας Κερύνειας.

Ο Άγιος Ευλάλιος επίσκοπος Λαμπούσης, χαρακτηρίζεται ως «Αγιώτατος Επίσκοπος Λαπήθου», σύμφωνα με τον Λεόντιο Μαχαιρά. Γεννήθηκε στην αρχαία Λάμπουσα πλησίον της σημερινής Λαπήθου από θεοσεβείς γονείς, οι οποίοι και του εμφύσησαν στην ψυχή την αγάπη προς τα ιερά Γράμματα και την αρετή. Σύμφωνα με τα Κύπρια Μηναία, από μικρό παιδί εκδήλωσε αυτήν την αγάπη του στο Θεό και την Αγία μας Ορθόδοξο Εκκλησία.

Τα αποτελέσματα της ανατροφής του λοιπόν δεν άργησαν να φανούν στην προσωπικότητα του νεαρού και διακρίνεται ο Ευλάλιος μέσα στην κοινότητα της Λάμπουσας τόσο για την παραδειγματική ζωή του, όσο και για την ενάρετη βιωτή του. Όταν τελείωσε τις σπουδές του, οι πιστοί Χριστιανοί της πόλεως που θαύμαζαν το σεμνό ήθος και την όλη προσεκτική συμπεριφορά του, ζήτησαν από τον τότε Επίσκοπό τους να προωθήσει τον πιστό νέο στις τάξεις του κλήρου της Εκκλησίας.

Χειροτονήθηκε διάκονος και πρεσβύτερος και ξεκίνησε το ποιμαντικό έργο με υπακοή στο γέρο Επίσκοπο Λαμπούσης. Το πλήρωμα του χρόνου έφερε την εκδημία από τα εγκόσμια του γέροντα Επισκόπου. Τότε κληρικοί και λαϊκοί με μια φωνή καλούν τον φιλόθεο ιερέα Ευλάλιο να αποδεχθεί το υψηλότατο υπούργημα του επισκόπου. Με ταπείνωση και δέος, ο ευλαβής κληρικός κύπτει τον αυχένα και μ’ ευγνωμοσύνη αποδέχεται το θείο χάρισμα του Αρχιερέα, διατηρώντας πάντοτε τις υποθήκες των προγενεστέρων. Η θέση του Επισκόπου δεν είναι για κομπασμό, απόκτηση περιουσιών και καλλιέργεια κολάκων, αλλά θυσιαστική διακονία του λαού του Θεού.

Με αυτή την σταυροαναστάσιμη πορεία διακόνησε αρκετά χρόνια την Αποστολική Εκκλησία της Κύπρου και ειδικότερα το χριστεπώνυμο ποίμνιο της Λάμπουσας. Η εκδημία του σήμανε συγκλονισμό σε όλη την περιφέρεια και θλίψη σε ολόκληρη τη νήσο. Οι άνθρωποι που ευεργετήθηκαν από την αγάπη και την καλοσύνη του, έτρεξαν από όλα τα μέρη για να ασπασθούν ακόμη μια φορά τη δεξιά του και να πάρουν την ευλογία του.

Αργότερα η ευλάβεια των κατοίκων της Λαμπούσης έκτισε κοντά στη θάλασσα και σε μικρή απόσταση από την Ιερά Μονή της Αχειροποιήτου ένα Ναό στο όνομα του Αγίου Ευλαλίου.

Άγιε Ευλάλιε πρέσβευε υπέρ ημών για ευφράδεια του λόγου.

Η Εκκλησία του Αγίου Ευλαλίου

Η Εκκλησία του Αγίου Ευλαλίου βρίσκεται 100 μέτρα περίπου βορειοανατολικά του Μοναστηριού της Αχειροποιήτου, επάνω στην ακτή. Είναι κτισμένη στα ερείπια παλαιοχριστιανικής βασιλικής, όπως φαίνεται από το ψηφιδωτό δάπεδο που εκτείνεται ολόγυρα από την Εκκλησία. Οι ανασκαφές που έγιναν το 1934 στο εσωτερικό της Εκκλησίας έφεραν στο φως την ύπαρξη δύο επάλληλων ψηφιδωτών δαπέδων που ανήκαν προφανώς στην ίδια βασιλική. Πάνω στο αρχαιότερο ψηφιδωτό δάπεδο βρέθηκε νόμισμα του πρώτου μισού του 7ου μ.Χ. αιώνα. Το νεότερο ψηφιδωτό δάπεδο που βρισκόταν στην επιφάνεια καταστράφηκε σχεδόν τελείως. Στη βασιλική ανήκουν και οι τέσσερις μαρμάρινες κολόνες, που είναι εντοιχισμένες ανά δύο εσωτερικά στον βόρειο και τον νότιο τοίχο της Εκκλησίας. Σε τρεις από τις κολόνες αυτές υπάρχουν ανάγλυφοι σταυροί.

Η Εκκλησία ανήκει στον τύπο του μονόκλιτου με τρούλο. Διαφέρει όμως ουσιαστικά από τις συνηθισμένες Εκκλησίες του τύπου αυτού επειδή ο τρούλος δεν κάθεται στη συμβολή των καμάρων και των τόξων, αλλά σε ψηλή τετράγωνη βάση που σχηματίζεται με την υπερύψωση του βόρειου και του νότιου τοίχου και την ανατολική και τη δυτική καμάρα της Εκκλησίας. Οξυκόρυφα τόξα στο εσωτερικό της ψηλής αυτής τετράγωνης βάσης περιορίζουν την διάμετρο της κυκλικής βάσης του τρούλλου σε 3,50 μέτρα. Στην κορυφή της βάσης αυτής, που εσωτερικά έχει την ίδια μορφή με εκείνη των φραγκοβυζαντινών Εκκλησιών των αρχών του 16ου αιώνα (π.χ. καθολικό Μονής Αγίου Νεοφύτου, Ναός Αγίου Μάμα Μόρφου, Ναός Αγίου Μάμα Σωτήρας κ.α.), κάθεται το τύμπανο του τρούλλου της Εκκλησίας.

Η Εκκλησία έχει εσωτερικές διαστάσεις 12,10 μέτρα μήκος και 4,95 μέτρα πλάτος. Στα ανατολικά καταλήγει σε ημικυκλική αψίδα που έχει χορδή 3,50 μέτρα και βέλος 2 μέτρα. Αργότερα προστέθηκε στα δυτικά ορθογώνιος νάρθηκας διαστάσεων 2,95x5,10 μέτρα που καλύπτεται με οξυκόρυφη καμάρα, τοποθετημένη εγκάρσια και σε χαμηλότερο ύψος από την καμάρα της Εκκλησίας. Έτσι ενώ το ύψος της κλειδός της καμάρας της Εκκλησίας είναι 7,50 μέτρα, το ύψος της κλειδός της καμάρας του νάρθηκα είναι 5 μέτρα, μόνο, από το έδαφος (δεν σώζεται κανένα δάπεδο στο εσωτερικό της Εκκλησίας). Το ύψος της κλείδος του τρούλου είναι 11 μέτρα.

Ο Ναός είναι κτισμένος με πελεκητούς πωρόλιθους, με λεπτό αρμό, που σε πολλά σημεία έχουν διαβρωθεί από τους ισχυρούς θαλάσσιους ανέμους. Αυτό φαίνεται καθαρά στο εσωτερικό της Εκκλησίας και στα τμήματα της ανωδομής εξωτερικά. Αντίθετα το κάθε τμήμα του βόρειου και του νότιου τοίχου, μέχρι του ύψους της γέννησης των καμάρων, όπως και ο νάρθηκας, παρουσιάζουν αμελέστερη δόμηση.

Στο τύμπανο του τρούλλου υπάρχουν τέσσερα παράθυρα με ημικυκλικά τόξα. Δύο κυκλικά παράθυρα υπάρχουν, ανά ένα, στο τύμπανο του δυτικού τοίχου και το τύμπανο του ανατολικού τοίχου, πάνω από το τεταρτοσφαίριο της αψίδας. Μικρό παράθυρο, διευρυμένο στο εσωτερικό, υπάρχει και στον ημικυλινδρικό τοίχο της αψίδας. Αρχικά η Εκκλησία είχε μία μόνο είσοδο, στο μέσο του δυτικού τοίχου, πλάτους 1,20 μέτρα. Όταν προστέθηκε ο νάρθηκας, τότε νέα είσοδος αφέθηκε στο μέσο του δυτικού τοίχου, απέναντι από την αρχική, ίσου σχεδόν πλάτους. Σε μεταγενέστερα χρόνια ανοίχθηκε μια είσοδος στον νότιο τοίχο της Εκκλησίας και δύο μεγάλα παράθυρα που έφθαναν μέχρι το έδαφος σχεδόν, στον βόρειο και τον νότιο τοίχο του νάρθηκα. Τα παράθυρα αυτά κλείσθηκαν κατά τις επισκευές της Εκκλησίας που έγιναν από το Τμήμα Αρχαιοτήτων.

Δεν είναι γνωστό πότε κτίστηκε ο Ναός αυτός του Αγίου Ευλαλίου. Όπως φαίνεται όμως από διάφορα μορφολογικά στοιχεία και γενικότερα την αρχιτεκτονική του, κτίστηκε στις αρχές του 16ου αιώνα. Τα στοιχεία δείχνουν ότι εγκαταλείφθηκε πολύ γρήγορα λόγω σημαντικής βλάβης, κατά την κατάληψη ίσως της Κύπρου από τους Τούρκους το 1570, και επισκεύαστηκε λίγο αργότερα από τον Αρχιεπίσκοπο Κύπρου Νεόφυτο (1587-1592), στη δικαιοδοσία του οποίου βρισκόταν τότε και η επαρχία της Κερύνειας. Αυτό τουλάχιστον μας πληροφορούν δύο τροπάρια του β΄ειρμού της στ΄ωδής της Ακολουθίας του Αγίου Ευλαλίου. Σύμφωνα με το πρώτο, «διεφθερμένον ναόν σου, θείος πάτερ Νεόφυτος, της Λευκουσίας ποιμήν… τερπνόν ωκοδόμησε…», ενώ στο δεύτερο τροπάριο διαβάζουμε «… της Λευκοσίας ποιμήν, Νεόφυτος ο αείμνηστος, ναόν σοι περικαλλή ανήγειρεν άγιε…». Ο Νεόφυτος φαίνεται ότι πρόσθεσε τον νάρθηκα και επισκεύασε την Εκκλησία προσθέτοντας το εξωτερικό περίβλημα του βόρειου και του νότιου τοίχου, μέχρι του ύψους του νότιου τοίχου του νάρθηκα. Αυτή ακριβώς η προσθήκη δίδει τη βαθμιδωτή σήμερα διαμόρφωση των μακρών τοίχων της Εκκλησίας.

🔝